ทิฏฺฐวาทิตาติ ทิฏฺฐํ มยาติ เอวํ วาทิตาฯ เอตฺถ จ ตํตํสมุฏฺฐาปกเจตนาวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

อตฺตนฺตปาทิจตุกฺกวณฺณนา

[314] อตฺตนฺตปาทีสุ ปฐโม อเจลโกฯ ทุติโย โอรพฺภิกาทีสุ อญฺญตโรฯ ตติโย ยญฺญยาชโกฯ จตุตฺโถ สาสเน สมฺมาปฏิปนฺโนฯ

อตฺตหิตาย ปฏิปนฺนาทีสุ ปฐโม โย สยํ สีลาทิสมฺปนฺโน, ปรํ สีลาทีสุ น สมาทเปติ อายสฺมา วกฺกลิตฺเถโร วิยฯ ทุติโย โย อตฺตนา น สีลาทิสมฺปนฺโน, ปรํ สีลาทีสุ สมาทเปติ อายสฺมา อุปนนฺโท วิยฯ ตติโย โย เนวตฺตนา สีลาทิสมฺปนฺโน, ปรํ สีลาทีสุ น สมาทเปติ เทวทตฺโต วิยฯ จตุตฺโถ โย อตฺตนา จ สีลาทิสมฺปนฺโน ปรญฺจ สีลาทีสุ สมาทเปติ อายสฺมา มหากสฺสโป วิยฯ

ตมาทีสุ ตโมติ อนฺธการภูโตฯ ตมปรายโณติ ตมเมว ปรํ อยนํ คติ อสฺสาติ ตมปรายโณฯ เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ เอตฺถ จ ปฐโม นีเจ จณฺฑาลาทิกุเล ทุชฺชีวิเต หีนตฺตภาเว นิพฺพตฺติตฺวา ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปริปูเรติฯ ทุติโย ตถาวิโธ หุตฺวา ตีณิ สุจริตานิ ปริปูเรติฯ ตติโย อุฬาเร ขตฺติยกุเล พหุอนฺนปาเน สมฺปนฺนตฺตภาเว นิพฺพตฺติตฺวา ตีณิ ทุจฺจริตานิ ปริปูเรติฯ จตุตฺโถ ตาทิโสว หุตฺวา ตีณิ สุจริตานิ ปริปูเรติฯ

สมณมจโลติ สมณอจโลฯ ม-กาโร ปทสนฺธิมตฺตํฯ โส โสตาปนฺโน เวทิตพฺโพฯ โสตาปนฺโน หิ จตูหิ วาเตหิ อินฺทขีโล วิย ปรปฺปวาเทหิ อกมฺปิโยฯ อจลสทฺธาย สมนฺนาคโตติ สมณมจโลฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ – ‘‘กตโม จ ปุคฺคโล สมณมจโล? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา’’ติ (ปุ. ป. 190) วิตฺถาโรฯ ราคโทสานํ ปน ตนุภูตตฺตา สกทาคามี สมณปทุโม นามฯ

เตนาห – ‘‘กตโม ปน ปุคฺคโล สมณปทุโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมณปทุโม’’ติ (ปุ. ป. 190)ฯ ราคโทสานํ อภาวา ขิปฺปเมว ปุปฺผิสฺสตีติ อนาคามี สมณปุณฺฑรีโก นามฯ เตนาห – ‘‘กตโม จ ปุคฺคโล สมณปุณฺฑรีโก? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ…เป.… อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมณปุณฺฑรีโก’’ติ (ปุ. ป. 190)ฯ อรหา ปน สพฺเพสมฺปิ คนฺถการกิเลสานํ อภาวา สมเณสุ สมณสุขุมาโล นามฯ เตนาห – ‘‘กตโม จ ปุคฺคโล สมเณสุ สมณสุขุมาโล? อิเธกจฺโจ อาสวานํ ขยา…เป.… อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมเณสุ สมณสุขุมาโล’’ติฯ

‘‘อิเม โข , อาวุโส’’ติอาทิ วุตฺตนเยเนว โยเชตพฺพํฯ อิติ สมปญฺญาสาย จตุกฺกานํ วเสน ทฺเวปญฺหสตานิ กเถนฺโต เถโร สามคฺคิรสํ ทสฺเสสีติฯ

จตุกฺกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปญฺจกวณฺณนา

[315] อิติ จตุกฺกวเสน สามคฺคิรสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ปญฺจกวเสน ทสฺเสตุํ ปุน เทสนํ อารภิฯ ตตฺถ ปญฺจสุ ขนฺเธสุ รูปกฺขนฺโธ โลกิโยฯ เสสา โลกิยโลกุตฺตราฯ อุปาทานกฺขนฺธา โลกิยาวฯ วิตฺถารโต ปน ขนฺธกถา วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺตาฯ กามคุณา เหฏฺฐา วิตฺถาริตาวฯ

สุกตทุกฺกฏาทีหิ คนฺตพฺพาติ คติโยฯ นิรโยติ นิรสฺสาโทฯ สโหกาเสน ขนฺธา กถิตาฯ ตโต ปเรสุ ตีสุ นิพฺพตฺตา ขนฺธาว วุตฺตาฯ จตุตฺเถ โอกาโสปิฯ

อาวาเส มจฺฉริยํ อาวาสมจฺฉริยํฯ เตน สมนฺนาคโต ภิกฺขุ อาคนฺตุกํ ทิสฺวา ‘‘เอตฺถ เจติยสฺส วา สงฺฆสฺส วา ปริกฺขาโร ฐปิโต’’ติอาทีนิ วตฺวา สงฺฆิกมฺปิ อาวาสํ นิวาเรติฯ โส กาลงฺกตฺวา เปโต วา อชคโร วา หุตฺวา นิพฺพตฺตติฯ กุเล มจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํฯ